Περιεχόμενα
Εισαγωγή
Σχεδιασμός του Προγράμματος
Δράσεις του Προγράμματος
Αξιολόγηση
Εισαγωγή
Το σημερινό σχολείο δεν στοχεύει μόνο στην απόκτηση γνώσεων και την καλλιέργεια δεξιοτήτων αλλά θεωρεί εξίσου σημαντικό το να διαμορφώσει άτομα με συγκροτημένη προσωπικότητα που θα είναι ικανά να ενταχθούν δημιουργικά στην κοινωνία ως υπεύθυνοι πολίτες.
Τα προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων, ως καινοτόμος μαθησιακή διαδικασία που φιλοδοξεί να δώσει νόημα και ζωντάνια στην εκπαιδευτική πράξη, εντάσσονται στην καθημερινή πρακτική του Πρωτοβάθμιου Σχολείου χρησιμοποιώντας τις ώρες της Ευέλικτης ζώνης σε συνδυασμό με τη διαθεματική προσέγγιση των γνωστικών αντικειμένων που προβλέπονται από το Α.Π.Σ. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στην απλή μετάδοση γνώσεων αλλά στοχεύει στην Ενεργητική Μάθηση και αξιοποιεί την Βιωματική Προσέγγιση.
Ο ρόλος του δασκάλου αλλάζει, του δίνεται η δυνατότητα μέσα από ένα πρόγραμμα Σχολικών δραστηριοτήτων να λειτουργήσει περισσότερο ως εμψυχωτής και συντονιστής της ομάδας παρά ως ο φορέας της γνώσης. Οι μαθητές έχουν την δυνατπότητα να ασχοληθούν με θέματα που τους ενδιαφέρουν και να συνδιαμορφώσουν την μαθησιακή διαδικασία συμμετέχοντας ενεργά τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση των δράσεων του προγράμματος.
Κατά τη φετινή σχολική χρονιά θεωρήσαμε σημαντικό να ασχοληθούμε με ένα θέμα που σχετίζεται τόσο με την καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης όσο και με τη δυνατότητα της συνεργασίας με τους άλλους. Με αφορμή την ύπαρξη Τάξης Υποδοχής Τσιγγανοπαίδων στο σχολείο μας και την παράλληλη φοίτηση μαθητών του τμήματος αυτού τόσο στο Γ1 όσο και στο Γ2 αποφασίσαμε να πάμε ένα βήμα παραπέρα: Να δουλέψουμε ?παράλληλα τα τρία τμήματα αλλά και με κοινές δράσεις αρκετές φορές- την αναγνώριση ομοιοτήτων και διαφορών και να επιδιώξουμε την γνωριμία του «άλλου» με τελικό στόχο την αποδοχή της διαφορετικότητας ως στοιχείου που πλουτίζει τόσο την σχολική κοινότητα όσο και την κοινωνία. Γι? αυτό και ο τίτλος του προγράμματος που σχεδιάσαμε: «το να είσαι μοναδικός είναι μαγεία». Παρακάτω θα παρουσιάσουμε συνοπτικά τον σχεδιασμό του προγράμματος και θα περιγράψουμε την πορεία υλοποίησής τους από το Γ1 του 8ου Δ.Σ. Βέροιας- σε συνεργασία με το Γ2 και την Τ.Υ.- μέσα από δράσεις που υλοποιήθηκαν κατά τη σχολική χρονιά 2012-13.
Σχεδιασμός του Προγράμματος
Γενικές πληροφορίες
Σχολική μονάδα: 8ο Δ.Σ. Βέροιας
Δασκάλα: Φωτιάδου Αναστασία
Τάξη Γ1 – Αριθμός μαθητών: Δεξαέξι (10 κορίτσια, 6 αγόρια)
[Σε συνεργασία με: την κ. Πουλτσάκη Γεωργία- δασκάλα του Γ1 (16 μαθητές) και τον κ. Λαζόπουλο Μέλιο ?δάσκαλο της Τάξης Υποδοχής (9 μαθητές) του 8ου Δ.Σ. Βέροιας]
Σχολική χρονιά: 2012/ 2013
Ενημέρωση Γονέων: Ναι
Έγκριση Προγράμματος από το Σύλλογο Διδασκόντων: Ναι
Παρουσίαση προγράμματος
Τίτλος: Το να είσαι μοναδικός είναι μαγεία»
Γενικός στόχος
Να κατανοήσουν ? τόσο μέσα από τη λογοτεχνία όσο και μέσα από βιωματικές δράσεις ? πως το να είμαστε μοναδικοί/ διαφορετικοί μεταξύ μας είναι πλούτος και όχι πρόβλημα, να αναπτύξουν κουλτούρα συνεργασίας και αλληλοαποδοχής και να βιώσουν «τη μαγεία» της αρμονικής συνύπαρξης.
Όψεις του θέματος
– Αναγνώριση συναισθημάτων/ ανάπτυξη αυτοεκτίμησης
– Αναγνώριση/ αποδοχή ομοιοτήτων και διαφορών
– Καλλιέργεια συνεργασίας και αλληλοαποδοχής
– Αποδοχή διαφορετικότητας/ αρμονική συνύπαρξη
Επί μέρους στόχοι
– Να μάθουν να εκφράζουν προσωπικά προβλήματά τους, να εντοπίζουν αιτίες, να προτείνουν λύσεις
– Να μπορούν να περιγράψουν τι τα ευχαριστεί και τι τα δυσαρεστεί
– Να ενισχύσουν την αυτογνωσία και την αυτοεκτίμησή τους
– Να γνωρίσουν παιδιά εδώ και αλλού, τι τα ενώνει τι τα διαφοροποιεί
– Να κατανοήσουν ότι η γνωριμία του «άλλου» οδηγεί στην αποδοχή του διαφορετικού. Να αναζητήσουν θετικά στοιχεία στους συμμαθητές τους παρά τις όποιες διαφορές τους
– Να καλλιεργήσουν την αλληλοεκτίμηση και την εμπιστοσύνη στις μεταξύ τους σχέσεις. Να αναπτυχθεί ένα κλίμα αποδοχής μεταξύ των μαθητών
– Να καταλάβουν μέσα από τη λογοτεχνία αλλά και τις βιωματικές δράσεις πως το να είμαστε διαφορετικοί μας κάνει πιο «πλούσιους».
Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης
Χρησιμοποιήσαμε δύο από τις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης ανά βδομάδα και όποτε ήταν εφικτό συνδυάζαμε την υλοποίηση του προγράμματος με γνωστικά αντικείμενα του Α.Π.Σ. Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Δεικέμβριο του 2012 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2013.
Πεδία σύνδεσης με τα προγράμματα σπουδών γνωστικών αντικειμένων
– Γλώσσα [κείμενα του βιβλίου τους και λογοτεχνικά βιβλία/ καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου]
– Μελέτη Περιβάλλοντος [παιδιά εδώ και αλλού, συνθήκες καθημερινής ζωής, εκπαίδευση, γιορτές και τραγούδια?]
– Θεατρική Αγωγή [δραματοποίηση αποσπασμάτων λογοτεχνικών βιβλίων / παντομίμα συναισθημάτων?]
– Μουσική [«Αν όλα τα ποιδιά της γης», τραγούδια των Ρομά?]
– Εικαστικά [ατομικές δημιουργίες: χρώματα- συναισθήματα, ομαδικές δημιουργίες (σε συνεργασία με την Τ.Υ.):4 ταμπλό με θέμα «Το χαρούμενο λιβάδι», ομαδική (σε συνεργασία με την Γ1 και την Τ.Υ.): είμαστε όλοι κρίκοι στην αλυσίδα της φιλίας]
Μεθοδολογία
Θεωρούμε κατάλληλη τη μέθοδο Project επειδή είναι μια μαθησιακή δραστηριότητα συλλογικής μορφής, στην οποία συμμετέχουν ενεργά όλοι, βασίζεται στην εμπειρία και υπστηρίζει την αυτενέργεια. Αναπτύσσεται με βάση προκαθορισμένο σχέδιο και αποβλέπει στη διερεύνηση, οργάνωση και διαχείριση γνώσεων, υλικών, αξιών και δράσεων που αφορούν την πραγματικότητα που βιώνουν οι εμπλεκόμενοι μαθητές.
Συνεργασία με άλλους φορείς
– Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων ( Έφη Αντωνιάδου)
– Σχολική Ψυχολόγος ( Μαρία Ταμπακοπούλου)
– Κοινωνική λειτουργός ( Πωλίνα Τανάμπαση, Υπ. για τους Ρομά μαθητές της Τ.Υ.]
– Εκπαιδευτικοί του Ειδικού Σχολείου Βέροιας [συστεγαζόμενο με το 8ο Δ.Σ.]
– Σχολική Βιβλιοθήκη/ Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας
Διδακτικό υλικό
– Βιβλία που βοήθησαν στην οργάνωση δράσεων που σχετίζονται με την αναγνώριση συναισθημάτων και την διαχείριση της ετερότητας όπως: « ο κήπος των συναισθημάτων» και το « Ούτε καλύτερος, ούτε χειρότερος, απλά διαφορετικός», που βρήκαμε στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας
– Λογοτεχνικά βιβλία, που δανειστήκαμε από τη βιβλιοθήκη του σχολείου μας όπως: «Το γαντόσπιτο», «Το κοτοπουλάκι και το παπάκι», «Ο μαύρος κότσυφας και ο άσπρος γλάρος», «ο κήπος με τις 11 γάτες», «το χαρούμενο λιβάδι».
– Δύο ολιγόλεπτα φιλμάκια- που είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει η κοινωνική λειτουργός κ. Πωλίνα Τανάμπαση, που αναφέρονται στις συνθήκες ζωής των Ρομά στον καταυλισμό στο Εργοχώρι Βέροιας-και γυρίστηκαν με τη συγκατάθεσή τους- απ? όπου προέρχονται οι μαθητές της Τ.Υ. του σχολείου μας
– Ψηφιακή φωτογραφική μηχανή
– Ηλεκτρονικός Υπολογιστής και Προτζέκτορας
– Υλικά για θεατρικό παιχνίδι και εικαστικές δημιουργίες
Υλοποίηση ? Δράσεις του προγράμματος
Δεκέμβριος 2012
Στην αρχή επισκεφθήκαμε την βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Εκεί τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα στην αρχή να περιεργαστούν τα βιβλία μόνα τους.
Στη συνέχεια τους ανατέθηκε από τη δασκάλα να χωριστούν σε τρεις ομάδες και να αναζητήσουν τρία συγκεκριμένα λογοτεχνικά βιβλία ?τα οποία είχαν προεπιλεγεί από τη δασκάλα με κριτήριο τη συμβατότητά τους με τους στόχους του προγράμματος- ακολουθώντας τις οδηγίες που τους έδινε για να τα διευκολύνει. Όταν τα εντόπισαν έγινε μια σύντομη παρουσίασή τους από τη δασκάλα και συμφωνήθηκε να διαβαστούν τα τρία βιβλία μέσα στην τάξη και να πλαισιωθούν με αντίστοιχες δράσεις.
Στόχος ήταν να εμπλέξουμε όσο ήταν δυνατόν και τα παιδιά της Τάξης Υποδοχής σε αυτή τη διαδικασία, -χρησιμοποιώντας έστω και τη μικρή βιβλιοθήκη που υπάρχει στο διάδρομο του σχολείου μας για να έρχονται και τα ίδια σε άμεση επαφή με τα βιβλία που διαβάζαμε εμείς στην τάξη μας- ενώ ο δάσκαλός τους κ. Λαζόπουλος διάβαζε αντίστοιχα στο τμήμα τους λογοτεχνικές ιστορίες που θεωρούσε κατάλληλες.
Ξεκινήσαμε στην τάξη με το «Γαντόσπιτο» [διασκευή Λευκοθέα Καρτασίδου, έκδοση με τη συμμετοχή του Ειδικού Σχολείου Αλεξάνδρειας], ένα αλληγορικό μουσικό ουκρανικό παραμύθι, στο οποίο ζώα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους καταφέρνουν να συνυπάρξουν. Η δασκάλα διάβασε μεγαλόφωνα την ιστορία ενώ παράλληλα ακουγόταν από CD η μουσική που το συνοδεύει. Ακολούθησε συζήτηση με θέμα την αλληλοαποδοχή των ατόμων παρά τις διαφορές τους. Στο τέλος τα παιδιά πρότειναν να αποδώσουν την ιστορία με παντομίμα υπό τους ήχους της μουσικής, πράγμα που έγινε με ενθουσιασμό από τις δύο ομάδες των παιδιών που εναλλάχθηκαν σε ρόλους ηθοποιών και κοινού.
Σειρά είχε «το κοτοπουλάκι και το παπάκι», ένα παραμύθι στο οποίο η φιλία των δύο μικρών ζώων περνά μια δοκιμασία εξαιτίας της προκατάληψης των ενηλίκων/ των γονιών τους απέναντι στο διαφορετικό. Το θεατρικό δρώμενο που στήθηκε στην τάξη έδωσε στα παιδιά την ευκαιρία να υποδυθούν ελεύθερα τους τέσσερις βασικούς ρόλους της ιστορίας.
Ακολούθησε το βιβλίο «Ο μαύρος κότσυφας και ο άσπρος γλάρος», το οποίο διαβάστηκε σε τρεις συνέχειες κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας. Κάθε φορά που σταματούσε η μεγαλόφωνη ανάγνωση σειρά είχε η ανταλλαγή απόψεων πάνω στα γεγονότα της ιστορίας που πολύ σύντομα οδηγούσε τα παιδιά να εκφράσουν τις σκέψεις τους πάνω σε αντίστοιχα γεγονότα της δικής τους καθημερινότητας. Επιπλέον τη δυνατότητα να συμπληρώσουν επεισόδια στις περιπέτειες του κότσυφα και του γλάρου ή να διηγηθούν προφορικά στους συμμαθητές τους τις δικές τους εκδοχές για το τέλος της ιστορίας Τέλος δόθηκε στα παιδιά η δυνατότητα να εκφραστούν εικαστικά με αφορμή την ιστορία που διαβάζαμε. Έτσι δημιουργήθηκε ένα ταμπλό με τις εργασίες τους
Ιανουάριος ? Φεβρουάριος 2013
Το βιβλίο «Ο κήπος με τις 11 γάτες» μας απασχόλησε σχεδόν ένα μήνα. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσής του και στο κλείσιμο της ενασχόλησής μας με αυτό συνδυάστηκε με δράσεις τις οποίες οργάνωσε η δασκάλα της τάξης σε συνεργασία με την ψυχολόγο του σχολείου μας, οι οποίες εμβάθυναν και επέκτειναν θέματα τα οποία είχαμε θίξει.
Ξεκινήσαμε διαβάζοντας ένα κεφάλαιο την φορά. Ως πρώτη δραστηριότητα πρότειναν τα παιδιά να «παίξουν ρόλους» με βάση τους ήρωες του βιβλίου. Κάθε παιδί επέλεξε έναν χαρακτήρα από τα εννέα μικρά γατάκια που ζουν στον κήπο [9 μικρά + 2 ενήλικες= 11 γάτες] και ανέλαβε το ρόλο/ τη θέση του. Προετοίμασε στο σπίτι ένα μικρό κειμενάκι που αφορούσε την εμφάνιση, τον χαρακτήρα και τις σκέψεις του μικρού ήρωα. Την επόμενη φορά τάξη μας ήταν ο κήπος με τις γάτες, όπου καθένα από τα παιδιά έπαιζε «το ρόλο του» και αλληλεπιδρούσε με τα άλλα. Ήταν μια δράση που έφερε στην επιφάνεια κάποια θέματα που απασχολούν τα παιδιά όπως το πώς γίνομαι αποδεκτός από τους συνομηλίκους μου, πόσο μπορώ να πω όχι σε επιρροές που δεν θεωρώ σωστές.
Το δεύτερο κεφάλαιο σχετιζόταν με το πώς φαντάζομαι ότι μπορώ να αλλάξω τα πράγματα χρησιμοποιώντας ένα «μαγικό ραβδί». Ξεκινούσε από τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν σε ένα τόπο/ χώρο και δινόταν η δυνατότητα για προεκτάσεις σε σχέση με τις επιθυμίες για αλλαγές στη ζωή μας και πως αυτές είναι δυνατόν να γίνουν πραγματικότητα χωρίς το «μαγικό ραβδί». Οι ατομικές εικαστικές δημιουργίες ήταν σχετικές είτε με τον κήπο με τις γάτες είτε με έναν «τόπο» πριν και μετά τη μεταμόρφωσή του από το μαγικό ραβδί.
Ένα επόμενο κεφάλαιο είχε σχέση με το τι φοβόμαστε και συνδυάστηκε με μία δράση στην τάξη σε συνεργασία με την ψυχολόγο του σχολείου μας κ. Ταμπακοπούλου Μαρία [η πρώτη από τις 4 συνολικά] που είχε ως θέμα «Αναγνωρίζω και εκφράζω συναισθήματα».
Ξεκινήσαμε αναφέροντας συναισθήματα τα οποία η κ. Ταμπακοπούλου έγραφε στον πίνακα. Στη συνέχεια ζήτησε από τα παιδιά να γράψουν σε ένα memo χαρτάκι μια φράση που να λέει πότε ένιωσαν το συναίσθημα αυτό και να το κολλούν στον πίνακα δίπλα στην αντίστοιχη λέξη. Στη συνέχεια η ψυχολόγος τα διάβαζε ένα ένα και παράλληλα ρωτούσε τα παιδιά αν έχουν νιώσει και εκείνα κάτι παρόμοιο, σε ποια περίσταση και τι έκαναν για να το ξεπεράσουν. Για παράδειγμα για το συναίσθημα του φόβου οι ερωτήσεις ήταν: «Τι φοβόμαστε» και «Για όλα αυτά που φοβόμαστε τι μας ηρεμεί». Η δασκάλα φρόντιζε να παρατηρεί [συμμετοχική παρατήρηση] την αλληλεπίδραση ψυχολόγου και παιδιών ενώ παράλληλα συμμετείχε στη δράση ως μέλος της ομάδας της τάξης.
Κατά την επόμενη δράση με την κ. Ταμπακοπούλου πήραμε αφορμή από τα γενεαλογικά δέντρα που είχαμε δημιουργήσει στην τάξη μας και ζητήθηκε από κάθε παιδί να ζωγραφίσει την οικογένειά του. Κάθε παιδί στη συνέχεια παρουσίαζε την εργασία του ενώ ακολουθούσε κάθε παρουσίαση συζήτηση με την ψυχολόγο με ερωτήσεις όπως: Με ποιον τα πηγαίνεις πιο καλά, σε αυτήν την οικογένεια ποιος είναι αρχηγός, πώς νιώθεις γι? αυτό?Στόχος της όλης δράσης, όπως ειπώθηκε και στα παιδιά, ήταν να γνωριστούμε καλύτερα μεταξύ μας.
Οι επόμενες δύο δράσεις που έγιναν σε συνεργασία με την κ. Ταμπακοπούλου είχαν σχέση με τη διαχείριση συναισθημάτων και το πώς μπορεί κανείς να διαχειριστεί με επιτυχία τις διαφωνίες και τις συγκρούσεις του με τους άλλους. Στην πρώτη δόθηκε στα παιδιά ένα Φύλλο Εργασίας με τίτλο «Θυμώνω όταν? Ζηλεύω όταν?» και αφού συμπληρώθηκε από όλα τα παιδιά έγινε η παρουσίαση από τον καθένα/την καθεμιά και η αντίστοιχη συζήτηση. Παρατηρήθηκε ότι η παρουσίαση ενός παιδιού βοηθούσε κάποιο άλλο να μιλήσει για κάτι παρόμοιο που το απασχολούσε με περισσότερη ευκολία, ίσως γιατί ένιωθε μεγαλύτερη ασφάλεια μια και αναγνώριζε ότι δεν ήταν το μόνο που έπρεπε να διαχειριστεί τέτοια «δύσκολα» συναισθήματα όπως η ζήλεια και ο θυμός. Στη δεύτερη συμφωνήθηκε με τα παιδιά να παίξουν διαδοχικά ?ανά δύο- ένα παιχνίδι που τους κίνησε την περιέργεια, λεγόταν «ο τοίχος». Όπως εξήγησε η ψυχολόγος το παιχνίδι έχει δύο φάσεις. Στην αρχή το ένα παιδί εξηγεί στο άλλο για ποιο λόγο είναι θυμωμένο μαζί του, όμως το δεύτερο δεν ανταποκρίνεται/ δεν απαντάει στα παράπονα του πρώτου, μια και είναι «τοίχος». Μέσα από αυτό έγινε φανερό ότι έτσι δεν μπορεί να λυθεί καμία διαφωνία ούτε να ξεπεραστεί μια σύγκρουση. Όπως ανέφερε η κ. Ταμπακοπούλου: « Αν δεν ακούσω τον άλλον, αν δεν απαντήσω σε σχέση με αυτά που μου είπε δεν θα μπορέσω να τα βρω μαζί του». Πράγματι, στη δεύτερη φάση του παιχνιδιού, όταν το παιδί που γινόταν αποδέκτης των παραπόνων ανταποκρινόταν, παύοντας να είναι «τοίχος», η εξέλιξη της συζήτησης ήταν πολύ πιο εποικοδομητική. Αυτή η δράση ήταν και η αγαπημένη των παιδιών και την θυμηθήκαμε/την χρησιμοποιήσαμε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της χρονιάς, όταν χρειάστηκε να λύσουμε διαφωνίες μεταξύ μας.
Μάρτιος- Απρίλιος 2013
Κατά τους δύο αυτούς μήνες- αλλά και τον Μάιο, όπως θα δούμε παρακάτω- ήταν λιγότερες οι δράσεις που έγιναν μόνο από το τμήμα μας, το Γ1, και περισσότερες οι κοινές δράσεις ?διδακτικές επισκέψεις, παρακολούθηση ταινιών, ακρόαση λογοτεχνικών έργων και τραγουδιών, εικαστικές δημιουργίες- τόσο με το Γ2 όσο και με την Τάξη Υποδοχής.
Ξεκινώντας από τη Μελέτη Περιβάλλοντος και από το κεφάλαιο που αναφέρεται στην καθημερινή ζωή των παιδιών σε παλιότερες εποχές, αποφασίσαμε να επισκεφτούμε ?τα τρία τμήματα μαζί- το Μουσείο Εκπαίδευσης που υπάρχει στην Ημαθία. Στόχος μας ήταν να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά τις ομοιότητες και τις διαφορές στην εκπαίδευση σήμερα και σε παλιότερες εποχές.
Πέρα από την ξενάγηση στο μουσείο δηλώσαμε συμμετοχή και στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιείται από το Μουσείο με θέμα «πώς γράφαμε παλιά». Το συνδυάσαμε με παιχνίδια, σημερινά αλλά και παλιότερων χρόνων, στην αυλή του μουσείου, ώστε να καλύψουμε δύο βασικούς τομείς της ζωής του παιδιού παλιά και σήμερα, το σχολείο και το παιχνίδι.
Γυρνώντας στο σχολείο βάλαμε ως στόχο ?οι τρεις εκπαιδευτικοί- να ασχοληθούμε με τις ομοιότητες και διαφορές στην καθημερινότητα των παιδιών στη σημερινή εποχή, παίρνοντας ως παράδειγμα την ομάδα των παιδιών Ρομά που φοιτούν στο σχολείο μας. Είχαμε παρατηρήσει ότι παρόλο που φοιτούν στην τάξη υποδοχής για τρίτη χρονιά, οι συμμαθητές τους ξέρουν ελάχιστα για τον τρόπο ζωής τους στον καταυλισμό, όπου επιστρέφουν μετά το σχολείο. Επειδή θεωρούμε πως όταν γνωρίσω καλύτερα των άλλον μπορώ ευκολότερα να τον αποδεχτώ, αποφασίσαμε να συγκεντρωθούμε και τα τρία τμήματα στην αίθουσα του Γ2 με σκοπό να παρακολουθήσουμε δύο ολιγόλεπτα φιλμάκια που αναφέρονται στις συνθήκες ζωής των Ρομά στον καταυλισμό, στο Εργοχώρι Βέροιας. Τα φιλμάκια παραχώρησε στον κ. Λαζόπουλο η κοινωνική λειτουργός κ. Πωλίνα Τανάμπαση, η οποία βοηθά γενικότερα στην επικοινωνία του σχολείου με τους γονείς των παιδιών στον καταυλισμό και στην επίλυση όσων προβλημάτων παρουσιάζονται με την φοίτηση των παιδιών στο σχολείο. Στην αρχή ο κ. Λαζόπουλος έκανε μια εισαγωγή για το πόσο σπουδαίο είναι να κατανοήσουμε ότι ο καθένας μας είναι διαφορετικός αλλά το ίδιο σημαντικός με τους άλλους. Άλλωστε, όσες και αν είναι οι διαφορές μας πάντα υπάρχουν ομοιότητες στις ανάγκες και τις επιθυμίες μας και είναι αυτές που μας ενώνουν ενώ ταυτόχρονα παραμένουμε ξεχωριστοί. Στη συνέχεια προβλήθηκαν τα φιλμάκια που αναφέρονται τόσο στις δυσκολίες στέγασης και διαβίωσης όσο και στην εξέλιξη της προσπάθειας ?η οποία ακόμη συνεχίζεται- για τη φοίτηση όσο το δυνατόν περισσότερων παιδιών Ρομά του καταυλισμού σε σχολείο. Στο πρώτο φιλμ είδαμε τα «σπίτια» τους/ παράγκες και τις ελλείψεις σε βασικές παροχές όπως νερό, αποχέτευση, ηλεκτρικό ρεύμα. Είδαμε τον τρόπο που ζεσταίνονται, το που κοιμούνται, πως μαγειρεύουν? αναγνωρίσαμε κάποιους συμμαθητές μας σε μικρότερη ηλικία. Εντύπωση μας έκανε το πρώτο «σχολείο» των παιδιών ? πριν από τέσσερα χρόνια. Μια στρατιωτική σκηνή και ένας φαντάρος/ δάσκαλος προσπαθούσε να ξεκινήσει κάτι με παιδιά που ποτέ δεν είχαν φοιτήσει σε σχολείο. Το δεύτερο φιλμ, που γυρίστηκε πριν από δύο χρόνια, έδινε έμφαση στην πρόοδο που έχει συντελεστεί σε σχέση με την φοίτηση των παιδιών σε κανονικό σχολείο. Είδαμε ένα λεωφορείο να σταματά και κάποια παιδιά με τις τσάντες τους να επιβιβάζονται σε αυτό, ανάμεσά τους και κάποιοι μαθητές μας. Στη συνέχεια παρακολουθήσαμε κάποιες σκηνές από τη φοίτηση των παιδιών στις Τάξεις Υποδοχής που δημιουργήθηκαν στο 4ο , 5ο και 8ο Δ.Σ. Βέροιας. Εδώ αναγνωρίσαμε και πάλι τον δικό μας δάσκαλο, τον κ. Λαζόπουλο και τους μαθητές του. Η εντύπωση που προκάλεσαν τα δύο φιλμ στους μαθητές και τις μαθήτριες του Γ1 και Γ2 ήταν μεγάλη. Στη συζήτηση που ακολούθησε ο δάσκαλος της Τάξης Υποδοχής ενθάρρυνε τους μαθητές του να απαντούν στις ερωτήσεις των υπόλοιπων παιδιών. Ήταν πολύ σημαντική εμπειρία για όλους μας.
Την επόμενη μέρα συνεχίσαμε την συζήτηση στο Γ1. Οι μαθητές και οι μαθήτριες του τμήματός έδειχναν τώρα μεγαλύτερη ικανότητα ενσυναίσθησης, κατανοούσαν καλύτερα το πρόβλημα της καθαριότητας που αντιμετωπίζουν τα παιδιά που ζουν στον καταυλισμό καθώς και το πόσο δύσκολο είναι για αυτά να κάνουν στο σπίτι μια κάποια προετοιμασία για το σχολείο.
Τις επόμενες μέρες αξιοποιήσαμε τη δυναμική που είχε δημιουργηθεί για την κατανόηση της ετερότητας και χρησιμοποιούμε δύο αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων που υπάρχουν στα διδακτικά εγχειρίδια της Γ΄ τάξης: Το «Τριγωνοψαρούλης εναντίον καρχαρία» του Βαγγέλη Ηλιόπουλου που υπάρχει στο βιβλίο της Μελέτης και «Το χαρούμενο λιβάδι» της Φυλιώς Νικολούδη που υπάρχει στο βιβλίο η Γλώσσα μου. Η συζήτηση που ακολούθησε τη μεγαλόφωνη ανάγνωσή τους σχετιζόταν με τον τρόπο που υποδεχόμαστε στο σχολείο μας/ στην τάξη μας έναν καινούριο μαθητή είτε από άλλη χώρα (διαπολιτισμική διάσταση) είτε από άλλο κοινωνικό πλαίσιο (Ρομά μαθητές του σχολείου μας). Απόρροια όλης αυτής της διαδικασίας ήταν η απόφασή μας για μια σειρά από δράσεις που συμφωνήθηκε να γίνουν από κοινού από το Γ1 και την Τ.Υ. Με αφορμή το κείμενο «το χαρούμενο λιβάδι» σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε -σε τέσσερις συναντήσεις- τη δημιουργία τεσσάρων μεγάλων ομαδικών εικαστικών δημιουργιών καθώς και κειμένων ή ποιημάτων που αναφερόταν σε όλη τη διαδικασία της συνεργασίας μας.
Στην πρώτη συνάντηση μας μας υποδέχτηκαν οι μαθητές του κ. Λαζόπουλου στην τάξη τους και αφού μας ξενάγησαν, ξαναδιαβάσαμε όλοι μαζί την ιστορία για το «χαρούμενο λιβάδι».. Στη συνέχεια αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε τις τέσσερις μεικτές ομάδες [παιδιά του Γ1 και της Τ.Υ.] με στόχο να ξεκινήσουμε τη δουλειά για τα ταμπλό με θέμα τις παπαρούνες που δυσκολευόταν να αποδεχτούν στο λιβάδι τους την ύπαρξη της παπαρούνας (αποδοχή του διαφορετικού). Χρησιμοποιήσαμε τέμπερες, πινέλα και χαρτί μέτρου για να ετοιμάσουμε την πρασινάδα και τον ουρανό.
Οι τέσσερις ομάδες δούλεψαν με πολύ όρεξη και τα μικροπροβλήματα συντονισμού που υπήρξαν ξεπεράστηκαν γρήγορα. Συμφωνήσαμε την επόμενη φορά να χρησιμοποιήσουμε άσπρά και κόκκινα χαρτόνια καθώς και κίτρινο και μαύρο χαρτί γκοφρέ για τα λουλούδια. Η δουλειά κύλησε πιο εύκολα κατά τη δεύτερη συνάντηση με αποτέλεσμα να αποφασίσουμε να στολίσουμε λίγο περισσότερο τα ταμπλό μας προσθέτοντας έναν όμορφο ήλιο και σύννεφα. Αποφασίσαμε για την τρίτη συνάντηση να γράψουν τα παιδιά κάποιες σκέψεις τους με αφορμή τη διαδικασία για την δημιουργία των ταμπλό καθώς και ποιηματάκια για το χαρούμενο λιβάδι. Ακόμη σκεφτήκαμε ότι είναι απαραίτητο να γραφτεί ένας τίτλος για κάθε έργο καθώς και τα μέλη της ομάδας που το δημιούργησαν. Την τέταρτη φορά που συναντηθήκαμε επισκεφτήκαμε τον διευθυντή του σχολείου μας κ. Μακαρατζή Γιώργο και τον ενημερώσαμε ότι θα θέλαμε τα έργα μας να εκτεθούν στον μεγάλο διάδρομο του σχολείου ώστε να τα δουν και τα υπόλοιπα παιδιά. Έτς οι δουλειές των παιδιών αναρτήθηκαν και έγινε η πρώτη ξενάγηση για τον διευθυντή και τους μαθητές του Γ2. Η ικανοποίηση όλων μας ήταν μεγάλη.
Όλη αυτή η διαδικασία βοήθησε τα παιδιά του Γ1 και της Τ.Υ. να ξεπεράσουν τις όποιες προκαταλήψεις, να γνωριστούν καλύτερα και να συνεργαστούν για να σχεδιάσουν και να φέρουν σε πέρας την εργασία που είχαν αποφασίσει όλοι μαζί.
Μάιος 2013
Με αφορμή ένα ποίημα στο βιβλίο της Γλώσσας [η Αργυρώ], που αναφέρεται σε ένα κοριτσάκι που χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο χωρίς να χάνει τη χαρά της ζωής, η συζήτηση οδηγήθηκε στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και το δικαίωμά τους τόσο για εκπαίδευση όσο και για ένταξη στο κοινωνικό σύνολο. Πολύ φυσικά η συζήτηση πήγε στο σχολείο Ειδικής Αγωγής Βέροιας το οποίο συστεγάζεται με το 8ο Δ.Σ. Με τα παιδιά αυτά συναντιόμαστε κάθε πρωί στην προσευχή καθώς και σε πολλά διαλείμματα. Όμως πόσο καλά γνωρίζουμε το δικό τους σχολείο και την καθημερινότητά τους σε αυτό; Αφού συζητήσαμε το θέμα και με τους συνεργάτες μας στο πρόγραμμα- το Γ1 και την Τ.Υ.- αποφασίσαμε ότι μία επίσκεψη στο Ειδικό Σχολείο για ξενάγηση και κάποιες κοινές δράσεις μας ενδιέφερε πολύ. Έγιναν οι απαραίτητες συνεννοήσεις,αποφασίστηκαν από κοινού οι δράσεις που θα γίνουν καθώς και το τι θα χρειαστούμε γι? αυτές και ένα πρωί τα τρία τμήματα του σχολείου μας υποδέχτηκε ο διευθυντής του Ειδικού Σχολείου κ. Αντώνης και η δασκάλα που ανέλαβε να είναι η ξεναγός μας σε αυτό, η κ. Αθηνά. Μετά το καλωσόρισμα στο μικρό αμφιθέατρο του σχολείου επισκεφθήκαμε τις αίθουσες διδασκαλίας, το γυμναστήριο, την αίθουσα χαλάρωσης, ακόμη και τις τουαλέτες. Μας συνόδευαν παιδιά και εκπαιδευτικοί του Ειδικού Σχολείου. Σε κάθε χώρο τα παιδιά παρατηρούσαν, εντόπιζαν ομοιότητες και διαφορές με το δικό μας σχολείο, ρωτούσαν για ότι τους τραβούσε το ενδιαφέρον, ώστε να καταλάβουν καλύτερα τη διαδικασία μάθησης των παιδιών, τα υλικά μέσα που την υποστηρίζουν, αλλά και τις υποδομές που είναι απαραίτητες ώστε να διευκολύνουν την καθημερινότητα των μαθητών και μαθητριών.
Στο κλείσιμο της ξενάγησης κατευθυνθήκαμε στην κουζίνα του σχολείου για την πρώτη δράση μας. Μια και ήταν οι πρώτες μέρες μετά τις διακοπές του Πάσχα, είχαμε συνεννοηθεί να κάνουμε αγώνες τσουγκρίσματος αυγών. Εμείς είχαμε φέρει από το σπίτι μας τα αυγά ενώ τα παιδιά που μας φιλοξενούσαν έβρασαν και στόλισαν τα αυγά τους στο σχολείο με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών, από την προηγούμενη μέρα. Έχοντας όλοι τα αυγά στο χέρι χωριστήκαμε σε τρεις μεικτές ομάδες ?παιδιά του 8ου και του Ειδικού Σχολείου- και με το σύνθημα της κυρίας Αθηνάς ξεκίνησε το τσούγκρισμα. Έγινε μεγάλο πανηγύρι. Δύο παιδιά από κάθε ομάδα, που βγήκαν με το αυγό τους αλώβητο, πήραν μέρος στην επόμενη φάση του αγώνα για να καταλήξουμε στον νικητή ?την Άννα- που κέρδισε ένα λούτρινο ως έπαθλο. Η δεύτερη δράση που είχε προγραμματιστεί ήταν ζωγραφική με δαχτυλομπογιές. Λόγω του προγράμματος οι δύο τρίτες έπρεπε να αποχωρήσουν, έδωσαν όμως την υπόσχεση ότι την επόμενη σχολική χρονιά θα προγραμματίσουν από την αρχή κάποιες κοινές δράσεις με τους «συγκατοίκους» μας του Ειδικού Σχολείου. Τα παιδιά της τάξης υποδοχής εκπροσώπησαν το σχολείο μας στην κοινή δράση ζωγραφικής και όταν αργότερα μας έδειξαν τα έργα τους ζηλέψαμε λιγάκι που χάσαμε μια τόσο δημιουργική δραστηριότητα.
Όμως το πρόγραμμα Σχολικών Δραστηριοτήτων πλησίαζε στην ολοκλήρωσή του και οι τρεις εκπαιδευτικοί σκεφτήκαμε να κάνουμε το κλείσιμο με μία κοινή δράση των τριων τμημάτων που θα περιλάμβανε την ακρόαση μια ιστορίας και ενός τραγουδιού και τη δημιουργία της «αλυσίδας της φιλίας». Συγκεντρωθήκαμε για μια ακόμη φορά όλοι μαζί στην αίθουσα του Γ1 αυτή τη φορά και ξεκινήσαμε ακούγοντας την ιστορία «το γαϊτανάκι» της Ζωρζ Σαρή. Το όνειρο του ήρωα της ιστορίας, του γερο-Νικόλα, όλοι οι άνθρωποι να δώσουν τα χέρια την πρώτη μέρα της άνοιξης και να χορέψουν σχηματίζοντας ένα μεγάλο γαϊτανάκι γύρω από τη γη μας συγκίνησε. Θυμηθήκαμε την αντίστοιχη ζωγραφιά που υπάρχει στον τοίχο της σκάλας που οδηγεί στις τάξεις μας, τα παιδιά που χορεύουν δημιουργώντας ένα μεγάλο κύκλο γύρω από την γη. Ήταν η κατάλληλη στιγμή να ακούσουμε το αντίστοιχο τραγούδι, «αν όλα τα παιδιά της γης» και να το τραγουδήσουμε με πολλή κέφι μια και τώρα ξέραμε περισσότερα για την ιστορία που κρύβεται πίσω από τα λόγια του. Τέλος κλείσαμε την συνάντησή μας δημιουργώντας την αλυσίδα της φιλίας. Κάθε παιδί πήρε μία λωρίδα χρωματιστού χαρτονιού, έγραψε το όνομά του και το στόλισε ξέροντας ότι θα αποτελεί έναν κρίκο στην αλυσίδα της φιλίας την οποία αφού δημιουργήσαμε όλοι μαζί τοποθετήσαμε στον διάδρομο του σχολείου. Θελήσαμε μέσα από αυτή τη δράση να κινητοποιήσουμε και παιδιά άλλων τμημάτων ενημερώνοντας τα για αυτό που είχαμε κάνει και να τους ζητήσουμε, αν θέλουν να συμπληρώσουν και αυτοί τους δικούς τους κρίκους. Πράγματι υπήρξε θερμή ανταπόκριση και η «αλυσίδα της φιλίας» απέκτησε σημαντικό μήκος και «αγκάλιασε» ολόκληρο το σχολείο μας.
Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση του προγράμματος σχολικών δραστηριοτήτων με τίτλο «το να είσαι μοναδικός είναι μαγεία» αποτέλεσε μέρος της καθημερινής διδακτικής πρακτικής και της μαθησιακής εμπειρίας μια και η προσπάθεια μας για την επίτευξη ενός μεγάλου εύρους στόχων σε όλα τα επίπεδα της συγκρότησης του ατόμου δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθεί με παραδοσιακούς τρόπους. Η αξιολόγηση του προγράμματος έγινε παράλληλα με την υλοποίησή του και περιλάμβανε τη συστηματική συλλογή πληροφοριών από τη δασκάλα με στόχο να μειωθούν οι αβεβαιότητες και να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των δράσεών μας. Σε πρακτικό επίπεδο, τα παιδιά είχαν την ευκαιρία κάθε φορά που τέλειωνε μια δράση, καθισμένα σε κύκλο, να εκφράσουν την άποψη τους σε σχέση με το τι τους άρεσε, τι τους δυσκόλεψε και τι άλλο θα ήθελαν να έχουν κάνει. Κάποιες φορές ? σε δράσεις οι οποίες τα παρακινούσαν ιδιαίτερα- έγραφαν και ένα δικό τους μικρό κείμενο ή ποίημα που σχετιζόταν με τη δράση στην οποία πήραν μέρος. Η δασκάλα ?συμμετέχοντας και η ίδια στον κύκλο συζήτησης- κατέγραφε μετά από κάθε κύκλο δράσεων τις παρατηρήσεις της στο ημερολόγιο του προγράμματος (συμμετοχική παρατήρηση). Το υλικό αυτό, μαζί με το παραγόμενο υλικό των παιδιών (ατομικά και ομαδικά εικαστικά έργα, κείμενα και ποιήματα με αφορμή τις δράσεις μας, ζωγραφιές σχετικές με τις ιστορίες που διαβάσαμε αλλά και βιβλιοπαρουσιάσεις) καθώς και τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν όλους αυτούς τους μήνες που δουλέψαμε το πρόγραμμα, αποτέλεσαν την βάση για να γραφτεί η συγκεκριμένη έκθεση αλλά και για να κοινοποιηθούν οι δράσεις μας στη σχολική κοινότητα.
Κλείνοντας, θεωρούμε ότι τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα έχουν επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό και έχουν τεθεί οι βάσεις για να συνεχιστούν ανάλογες δράσεις και την επόμενη χρονιά, μια και θεωρούμε ότι η ανάπτυξη κουλτούρας συνεργασίας και αλληλοαποδοχής είναι μια διαρκής δράση που οδηγεί στην δημιουργία υπεύθυνων πολιτών που θα μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά τόσο στη σχολική κοινότητα όσο και αργότερα στην κοινωνία.
Πρόγραμμα Σχολικών Δραστηριοτήτων
«Το να είσαι μοναδικός είναι μαγεία
Επιμέλεια: Φωτιάδου Αναστασία
Βέροια, Ιούνιος 2013