Πίνακας Περιεχομένων
Εισαγωγή
Α. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1.1. Γενικές πληροφορίες
1.2. Παρουσίαση προγράμματος ? Τίτλος
1.2.1 Γενικοί Στόχοι ? Υποθέματα
1.2.2 Παιδαγωγικοί Στόχοι
1.2.3 Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης
1.2.4 Πεδία σύνδεσης με τα προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων
γνωστικών αντικειμένων
1.2.5 Μεθοδολογία
1.2.6 Συνεργασία με άλλους φορείς
1.2.7 Διδακτικό υλικό
Β. Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
2.1 Συμβόλαιο ομάδας ? Διερεύνηση θέματος
2.2 Επεξεργασία
2.3 Υλοποίηση δράσεων ? Επισκέψεις
2.4 Παρουσίαση του προγράμματος
Γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
– DVD με φωτογραφίες και το βίντεο της παρουσίασης
– Το πρόγραμμα της γιορτής με τον Πρόλογό της
– Στίχοι των τραγουδιών της γιορτής
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τη φετινή σχολική χρονιά, στο μάθημα της Ιστορίας οι μαθητές διδάχτηκαν για το Βυζάντιο και την ιστορία του. Έμαθαν για τη δημιουργία μιας τεράστιας αυτοκρατορίας που τα σύνορά της εκτεινόταν από τον ποταμό Δούναβη στο βορρά ως τα παράλια της Αφρικής στο νότο και από το Γιβραλτάρ στη δύση ως την εγγύς ανατολή. Γνώρισαν το κόσμημα της αυτοκρατορίας, την πρωτεύουσα της, την Επτάλοφη, τη Θεόκτιστη, τη βασιλεύουσα, τη Νέα Ρώμη, όπως την έλεγαν, την Κωνσταντινούπολη. Είδαν ακόμη τον πλούτο της και την και την πολιτιστική της ανάπτυξη. Μια νέα θρησκεία – ο Χριστιανισμός – εμφανίζεται και γίνεται η θρησκεία του κράτους. Έμαθαν για τους αυτοκράτορες που κυβέρνησαν το κράτος, πώς αυτοί πήραν μέτρα για να το διοικήσουν καλύτερα, τα έργα που έκαναν, τους νόμους που έφτιαξαν για να υπάρχει περισσότερη δικαιοσύνη για τους πολίτες κι ακόμη πώς προστάτευσαν την πόλη και το κράτος ολόκληρο από πολλούς εχθρούς.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία που «έζησε» πάνω από χίλια χρόνια, γνώρισε στιγμές μεγάλης δόξας, αλλά και εντάσεων, ταραχών και μεγάλων κινδύνων τόσο από εσωτερικά, όσο και από εξωτερικά προβλήματα. Υπήρξαν αυτοκράτορες ικανοί, που με την προσωπικότητά τους και τις ενέργειές τους ωφέλησαν την Πόλη και το κράτος, και άλλοι που με τα λάθη, τα πάθη και τις παραλείψεις τους το ζημίωσαν.
Μια από τις τέχνες της εποχής που αναπτύχθηκε και έκανε μεγάλη εντύπωση ήταν η αρχιτεκτονική και συγκεκριμένα η αρχιτεκτονική των ναών, δηλαδή των λατρευτικών χώρων των πιστών του Χριστιανισμού. Ξεχωριστό δείγμα, για το μέγεθος, τη λάμψη και την κατασκευή του, αποτέλεσε ο ναός «της του Θεού Σοφίας», η γνωστή μας Αγια Σοφιά. Ένας ναός που όμοιός του δεν υπήρχε, μεγαλοπρεπέστερος κι από αυτόν τον ναό του Σολομώντα.
Φέτος λοιπόν θελήσαμε οι μαθητές να μάθουν περισσότερα γι΄αυτόν που και σήμερα αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα και σύμβολο της Ορθοδοξίας.
Έτσι ταξιδέψαμε στα χρόνια της Ακρόπολης του κόσμου, όπως αλλιώς ονόμασε την Κωνσταντινούπολη, ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Η΄ ο Παλαιολόγος και είδαμε μέσα από τα δικά μας μάτια το στολίδι της, την Αγια Σοφιά.
3
Α. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1.1 Γενικές πληροφορίες
Σχολικό Έτος:2012 ? 2013
Σχολική μονάδα: 8ο Δ.Σ. Βέροιας
Τάξεις: Ε1, Ε2
Δάσκαλοι: Σωτήριος Ζερδαλής, Αθανάσιος Γκέκας
Αριθμός μαθητών:35 (Αγόρια:23, Κορίτσια:12)
1.2 Παρουσίαση προγράμματος ? Τίτλος
Τίτλος: «Αγία Σοφία ? Ιστορία, Παραδόσεις, Αρχιτεκτονική»
1.2.1 Γενικοί Στόχοι ? Υποθέματα
Οι μαθητές:
1. Να κατανοήσουν τη θρησκευτική, πολιτισμική, αρχιτεκτονική και ιστορική αξία που έχει ο ναός της Αγια Σοφιάς, τόσο για τους Έλληνες, όσο και για όλο τον κόσμο.
2. Να γνωρίσουν τους συντελεστές κατασκευής της Αγια Σοφιάς και στοιχεία από το αρχιτεκτονικό σχέδιο και το ζωγραφικό διάκοσμό της.
3. Να γνωρίσουν τη βυζαντινή τέχνη και να επισημάνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
4. Να «ξεναγηθούν» μέσα από τις εικονογραφικές ζώνες και τα θέματα των τοιχογραφιών του ναού, έτσι ώστε να μάθουν να ξεχωρίζουν και να εντοπίζουν πρόσωπα και γεγονότα.
5. Να κατανοήσουν ότι ο ναός, ως χώρος λατρείας του Θεού, είναι ο προσιτός και οικείος χώρος, στον οποίο τελούνται τα μυστήρια και οι αγιαστικές πράξεις της Εκκλησίας.
4
1.2.2 Επιμέρους Στόχοι
Οι μαθητές:
1.Να πληροφορηθούν το ιστορικό της ανέγερσης του ναού της Αγίας Σοφίας.
2. Να διεισδύσουν, όσο είναι εφικτό, στις βασικές αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες κατασκευής της Αγίας Σοφίας.
3. Να κατανοήσουν ότι η βυζαντινή τέχνη είναι μια άλλη μορφή τέχνης, η οποία περιγράφει τον όμορφο κόσμο του Θεού.
4. Να συνειδητοποιήσουν ότι οι εικόνες συνιστούν τρόπο κοινωνίας μεταξύ Θεού και ανθρώπου.
1.2.3 Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης
Μέσα στις προβλεπόμενες ώρες της Ευέλικτης ζώνης υλοποιήθηκε το πρόγραμμα από τον Οκτώβριο του 2012 ως τα μέσα του Ιουνίου του 2013.
1.2.4 Πεδία σύνδεσης με τα προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων γνωστικών αντικειμένων
Πεδία σύνδεσης με τα προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων γνωστικών αντικειμένων:
1. Γλώσσα: Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου.
2. Ιστορία: Σύνδεση του ναού της Αγια Σοφιάς με τους Βυζαντινούς Χρόνους.
3. Τοπική Ιστορία: Σύνδεση του ναού της Αγια Σοφιάς με τους Βυζαντινούς Χρόνους το τόπου μας.
4. Θρησκευτικά: Ο ναός της Αγια Σοφιάς μέσα από μια οπτική γωνία, που έχει σχέση με την Ορθοδοξία (Βυζαντινή Τέχνη – Αγιογραφία – Αρχιτεκτονική ορθόδοξου ναού).
5. Μουσική: Εκμάθηση από τη Μουσικό του σχολείου κ. Ελένη Αναγνώστου, τραγουδιών σχετικών με την Αγια Σοφιά και την Κωνσταντινούπολη.
5
1.2.5 Μεθοδολογία
Επιλέξαμε το Σχέδιο Εργασίας μέσα από την Ομαδοσυνεργατική Μέθοδο Διδασκαλίας, γιατί έτσι συμμετέχουν όλοι, βασίζεται στην εμπειρία, ενώ παράλληλα προάγεται η αυτενάργεια.
1.2.6 Συνεργασία με άλλους φορείς
1. Συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης.
2. Συνεργασία με το προσωπικό του Βυζαντινού Μουσείου Θεσσαλονίκης και Βέροιας.
3. Συνεργασία με ιερείς ναών και μοναστηριών της περιοχής μας.
4. Συνεργασία με την υπεύθυνη του βυζαντινού ναού της εκκλησίας του Χριστού Βέροιας.
5. Συνεργασία με αγιογράφους της πόλης μας.
1.2.7 Διδακτικό υλικό
1. Τα διδακτικά εγχειρίδια της Ιστορίας και των Θρησκευτικών της Ε΄τάξης.
2. Από το διαδίκτυο σχετικές ιστοσελίδες (π.χ. http://wikipedia.org/wiki/Αγία Σοφία,
http://www.megarevma.net/AgiaSophia κ.ά. )
6
Β. Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
2.1 Συμβόλαιο ομάδας ? Διερεύνηση θέματος
Στις αρχές του σχολικού έτους 2012 ? 2013 μπήκαν τα θεμέλια για μια ουσιαστική συνεργασία μεταξύ δασκάλου και μαθητών αλλά και ανάμεσα στους μαθητές. Έτσι δημιουργήσαμε ένα συμβόλαιο ομάδας, όπου εκεί όλοι συμφωνήσαμε ότι κάθε μαθητής έχει τη γνώμη του και κάθε γνώμη έχει τη δική της αξία. Ακόμη βάλαμε και το δεδομένο ότι οι εργασίες θα είναι ατομικές ή ομαδικές. Στη συνέχεια ακολούθησε η διερεύνηση του θέματος και καταλήξαμε στον εξής τίτλο: «Αγία Σοφία ? Ιστορία, Παραδόσεις, Αρχιτεκτονική». Αρχικά οι μαθητές με συγκεκριμένες εργασίες που εκπόνησαν ήρθαν σε επαφή με τη βυζαντινή τέχνη. Στη συνέχεια εμβάθυναν στην έννοια της εικόνας, του ψηφιδωτού και των τοιχογραφιών του ναού.
2.2 Επεξεργασία
Στη συνέχεια μέχρι τα τέλη του Α΄ τριμήνου επεξεργαστήκαμε τον γνωστικό πυρήνα του θέματος. Οι μαθητές κατανόησαν τη θρησκευτική, πολιτισμική, αρχιτεκτονική και ιστορική αξία που έχει ο ναός της Αγια Σοφιάς, τόσο για εμάς τους Έλληνες, όσο και για όλο τον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο. Αυτό το πετύχαμε με τη βοήθεια των διδακτικών εγχειριδίων της Ιστορίας και των Θρησκευτικών αλλά και μέσα από σχετικές ιστοσελίδες. Όλο αυτό το υλικό τα παιδιά το παρουσίαζαν στην τάξη χωρισμένο σε ενότητες.
7
2.3 Υλοποίηση δράσεων ? Επισκέψεις
Σ΄αυτή τη φάση συνεργαστήκαμε με την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης. Έτσι στις 8/2/2013 επισκεφτήκαμε τον Μητροπολίτη μας, ο οποίος μας μίλησε για την πόλη μας κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους. Ιδιαίτερα λόγος έγινε για την βυζαντινή εκκλησία του Χριστού στην οδό Μητροπόλεως, του Αγίου Προκοπίου και της Κυριώτισσας. Την ίδια μέρα είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε και το εργαστήριο αγιογραφίας του κ. Δημήτρη Μαυροκεφαλίδη, ο οποίος έδειξε στους μαθητές τα μυστικά της αγιογραφίας.
Στις 19/2/2013 επισκεφτήκαμε το Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Εκεί θαυμάσαμε τη χριστιανική και τη βυζαντινή τέχνη μέσα από τις τοιχογραφίες, τα ιερά σκεύη, τις φορητές εικόνες, τα άμφια και τα χειρόγραφα του μουσείου. Προς το τέλος του ίδιου μήνα πραγματοποιήσαμε επίσκεψη και στο αντίστοιχο μουσείο της Βέροιας, όπου εκεί ήρθαμε σε επαφή με εκθέματα της Βυζαντινής Εποχής της πόλης μας.
Στα τέλη του Μάη επισκεφτήκαμε τον ναό του πολιούχου της πόλης μας Αγίου Αντωνίου και τη βυζαντινή εκκλησία του Χριστού στην οδό Μητροπόλεως μαζί με τη βυζαντινή επίσης εκκλησία του Αγίου Κηρύκου και της Αγίας Ιουλίτας, που βρίσκεται παραπλεύρως. Μ΄αυτές τις επισκέψεις γνωρίσαμε εκκλησίες των βυζαντινών και των νεότερων χρόνων.
Και προς το τέλος του σχολικού έτους πήγαμε στα μοναστήρια της Παναγίας Δοβρά και του Τιμίου Προδρόμου. Σκοπός αυτών των επισκέψεων ήταν να αναδειχθεί η Τοπική μας Ιστορία.
2.4 Παρουσίαση του προγράμματος
Στις 7/6/2013 έγινε η παρουσίαση του προγράμματος στους μαθητές του σχολείου. Τη γιορτή πλαισίωσαν σχετικά τραγούδια, τα οποία δίδαξε στους μαθητές της Ε΄τάξης η μουσικός του σχολείου μας κ. Ελένη Αναγνώστου. Παράλληλα με τη βοήθεια του προτζέκτορα και του ηλεκτρονικού υπολογιστή προβλήθηκαν σχετικά τραγούδια και βίντεο.
8
Γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Το πρόγραμμα κύλησε ομαλά και οι στόχοι επιτεύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Οι μαθητές μέσα από την αυτενέργεια και το ομαδικό πνεύμα κατέκτησαν τη νέα γνώση αβίαστα και κατά τη γνώμη μου πιο ουσιαστικά. Με τη βοήθεια του διαδικτύου αντλήσαμε πολλά και χρήσιμα στοιχεία. Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν και αρκετές επισκέψεις, οι οποίες πιστεύουμε ότι έδωσαν το έναυσμα για μελλοντική εμβάθυνση και γόνιμη ενασχόληση με το σχετικό θέμα. Αναμφίβολα όλα αυτά αποτέλεσαν τη γέφυρα που ένωσε το χθες με το σήμερα.
9
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
– Πρόγραμμα και πρόλογος της γιορτής
– Στίχοι των τραγουδιών της παρουσίασης του προγράμματος
– dvd με φωτογραφίες των δράσεων και βίντεο από την παρουσίαση του προγράμματος
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΟΡΤΗΣ
-Πρόλογος
-Εισαγωγή
-Βόσπορος (στίχοι: Ν. Ζουδιάρης)
-Τραγούδι: Βόσπορος
-Αγία Σοφία: Ιστορία
-Τραγούδι: Τα ευζωνάκια (χορωδία)
– Αγία Σοφία: Αρχιτεκτονική
– Τραγούδι: Η Ρωμανία επάρθεν
– Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν
– Ύμνος: Αγία Σοφία 3D
– Η τελειότητα του τρούλου
– Μωσαϊκά, δάπεδα, τοιχογραφίες εσωτερικών χώρων
– Τραγούδι: Έχε γεια (χορωδία)
– Το δαπανηρότερο οικοδόμημα που χτίστηκε
– Ποια η χρήση και η σημασία του ναού για τους Βυζαντινούς
– Ο Μωάμεθ στο απόγειο της δόξας του
– Σημαντικές πληροφορίες για το ναό
– Τραγούδι: Γιατί πουλίμ δεν κελαηδείς
– Παραδόσεις: Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς
– Τραγούδι: Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς (χορωδία)
– Παραδόσεις: Η Αγία Τράπεζα της Αγια Σοφιάς
– Παραδόσεις: Ο παπάς της Αγια Σοφιάς
– Παραδόσεις: Τα ψάρια του Μπαλουκλή
– Παραδόσεις: Τα δισκοπότηρα της Αγια Σοφιάς
– Τραγούδι: Το δισκοπότηρο της Αγια Σοφιάς (χορωδία)
– Οι εικόνες που δεν καταστρέφονταν
– Ο θρήνος της Πόλης
– Τραγούδι: Τρία καράβια φεύγουνε
– Παρουσίαση φωτογραφιών από τις δράσεις
8ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΒΕΡΟΙΑΣ
ΤΑΞΕΙΣ:Ε1,Ε2
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2012 ? 2013
ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: «ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΑ,ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ»
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ: ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΖΕΡΔΑΛΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΚΕΚΑΣ
ΒΕΡΟΙΑ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2013